Stojan składa się z jarzma i magnesów. Na wewnętrznym obwodzie jarzma rozmieszczone są symetrycznie żelazne pieńki zakończone nabiegunnikami o odpowiedniej krzywiźnie. Na pieńkach tych stanowiących rdzenie elektromagnesów (biegunów głównych) osadzone jest uzwojenie wzbudzenia połączone zazwyczaj w szereg.

Uzwojenie to pod wpływem przepływającego przez nie prądu, zwanego magnesującym lub wzbudzającym, powoduje powstanie strumienia magnetycznego. Strumień ten przecinany jest przez uzwojenie obracającego się wirnika.

Wirnik wykonany jest z blach żelaznych izolowanych od siebie, mających na obwodzie żłobki, w których umieszczone jest uzwojenie wirnika. Odległość powierzchni wirnika od na-biegunników, która nazywana jest szczeliną powietrzną wynosi około 0,5—1 mm. Na rysunku 35 pokazany jest schematyczny widok czterobiegunowego silnika prądu stałego w przekroju.

Końce wyprowadzone z uzwojenia wirnika przylutowane są do wycinków komutatora, po którym ślizgają się szczotki węglowo-grafitowe lub elektrografitowe umieszczone w obsadach szczotkowych przymocowanych do szczotko trzymaczy. Prąd elektryczny doprowadzony jest przez szczotki i komutator do uzwojenia wirnika.

Ilość rzędów szczotek odpowiada ilości biegunów głównych. Szczotki muszą być ustawione w strefie obojętnej, tj. w takim położeniu, przy którym silnik rozwija największy moment obrotowy i znamionową liczbę obrotów, a komutacja nie wykazuje iskrzenia. Przy czterech rzędach szczotek lub większej ich ilości szczotki jednoimienne — zarówno dodatnie, jak i ujemne — zwierane są zazwyczaj wspólnym połączeniem wykonanym ze sztabki lub przewodu izolowanego. Do obu połączeń, tj. dodatniego i ujemnego, doprowadza się przewody zasilające wirnik.

Uzwojenia biegunów głównych są tak połączone, że przy przepływie prądu magnesującego wytwarza się w nich strumień magnetyczny o biegunowości N (Nord — północ) i S (Sid — południe), tj. bieguny są rozmieszczone na obwodzie parami .

Liczba par biegunów może być różna , zależy bowiem od typu i rodzaju silnika, liczby obrotów, mocy itp. Najmniejszą liczbą może być jedna para, czyli dwa bieguny. Poza tym mogą być silniki mające dwie, trzy, cztery lub więcej par biegunów. Silniki dźwigowe wykonywane są najczęściej jako czterobiegunowe, czyli mające dwie pary biegunów.

Oprócz biegunów głównych silniki wyposażone są jeszcze w bieguny komutacyjne, lub inaczej zwrotne (pomocnicze), włączone szeregowo z uzwojeniem wirnika. Zadaniem ich jest zapewnienie prawidłowego przebiegu komutacji przez usuwanie szkodliwego oddziaływania pola magnetycznego wirnika w strefie obojętnej.

Prąd płynący w wirniku przy obciążeniu silników wytwarza naokoło swych przewodów pole magnetyczne, które oddziaływa na pole główne wytworzone przez bieguny główne. Pola te dodają się do siebie, dając pole wypadkowe zniekształcone i przesunięte o pewien kąt w stosunku do strefy obojętnej przy biegu luzem silnika. Zjawisko to nazywamy reakcją lub oddziaływaniem wirnika. A zatem wskutek reakcji wirnika strefa obojętna przy obciążeniu zostaje przesunięta o pewien kąt. Gdyby szczotki pozostały na starym miejscu, nastąpiłoby ich iskrzenie. Aby zapobiec iskrzeniu należałoby przy obciążeniu silnika przesunąć szczotki o ten sam kąt w kierunku przeciwnym do wirowania wirnika.

Reakcja wirnika jest tym większa, im większy prąd płynie w wirniku, czyli im bardziej obciążony jest silnik. W praktyce ciągłe przesuwanie szczotek wraz ze zmianą obciążenia byłoby wielkim utrudnieniem w pracy. Dlatego obecnie prawie wszystkie silniki mają bieguny komutacyjne, które prawie całkowicie usuwają szkodliwe oddziaływanie wirnika.

Zasada działania silników prądu stałego polega na tym, że jeżeli przez przewód elektryczny znajdujący się w polu magnetycznym płynie prąd, to na przewód ten działa siła. Kierunek działania tej siły można określić za pomocą tzw. „reguły lewej ręki". Zmiana kierunku pola lub kierunku prądu powoduje zmianę kierunku działania siły. Zmiana obu kierunków, tj. pola i prądu, nie zmienia kierunku działania siły.