Prądnicami samowzbudnymi nazywa się takie prądnice prądu stałego, w których prąd wzbudzenia płynie pod wpływem siły elektromotorycznej indukowanej w uzwojeniu twornika. Po zamknięciu obwodu wzbudzenia, pod wpływem siły elektromotorycznej szczątkowej, przepływa prąd wzbudzenia, który powiększa działający w maszynie strumień magnetyczny szczątkowy, a tym samym powoduje zwiększenie siły elektromotorycznej indukowanej w uzwojeniu twornika, która z kolei wymusza przepływ prądu wzbudzenia o większe] wartości. Większy prąd z kolei, poprzez powiększoną wartość strumienia magnetycznego indukuje w uzwojeniu twornika siłę elektromotoryczną o jeszcze większej wartości. Prąd wzbudzenia narasta do takiej wartości, jaka zgodnie z charakterystyką biegu jałowego maszyny indukuje w tworniku siłę elektromotoryczną o wartości równoważącej spadek napięcia w obwodzie wzbudzenia.

Proces samowzbudzenia jest dla maszyny stanem nieustalonym. Czynnikiem umożliwiającym zapoczątkowanie procesu samowzbudzenia jest siła elektromotoryczna szczątkowa. Jednak kontynuowanie procesu samowzbudzenia zależy od rezystancji obwodu wzbudzenia. Alby samowzbudzenie maszyny mogło nastąpić, rezystancja obwodu wzbudzenia musi być taka, aby pod wpływem siły elektromotorycznej szczątkowej popłynął prąd wzbudzenia o wartości, jaka zgodnie z charakterystyką biegu jałowego indukuje w tworniku siłę elektromotoryczną większą od siły elektromotorycznej szczątkowej. Przy zbyt dużej rezystancji obwodu wzbudzenia zjawisko samowzbudzenia nie wystąpi.